 |
| Wejście do gostynińskiego getta |
Ofiarami holokaustu byli też mieszkańcy Gostynina – Żydzi, którzy przed II wojną światową stanowili 40% ludności miasta. Z ponad czterech tysięcy gostynińskich Żydów, zamieszkujących przedwojenny Gostynin, wojnę przeżyła garstka z nich (szacuje się, że nie więcej niż 30 osób). Miejscem zagłady dla mieszkańców Gostynina narodowości żydowskiej był nazistowski obóz zagłady w Chełmnie nad Nerem.
Pamięć o życiu i zagładzie gostynińskich Żydów wciąż przykrywa gruba warstwa kurzu. Czasami spod tej warstwy udaje się „odkurzyć” nieco informacji. Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu jest doskonała okazją, aby przypominać o tragicznym losie tych, którzy przez kilka wieków współtworzyli historię naszego miasta.
Katarzyna Barańska w swojej pracy pt. „Gostynin bez Żydów. Historia, etnografia, (nie)pamięć” pisze: „Połowa mieszkańców Gostynina podczas wojny bezpowrotnie zniknęła z miasta. Wydawałoby się, że było to wydarzenie na tyle zmieniające ówczesną rzeczywistość i wstrząsające, że nie dało się go nie odnotować. Wyrażenie „zniknęli” traktuję tu jako eufemizm. Kryje się pod nim wielomiesięczne życie w getcie, borykanie się z głodem, ciągły strach i walka o przetrwanie, a potem anonimowa, masowa śmierć w obozach. Lokalnym dziejom podczas II wojny światowej poświęcono w monografii Gostynina artykuł, którego objętość to 50 stron. Eksterminacji Żydów poświęcono zaledwie trzy akapity, dokładnie pół strony. Dowiadujemy się z nich o tym, że getto utworzono we wrześniu 1940 roku, zlikwidowano je natomiast w sierpniu 1942 roku. Ta lakoniczność jest wprost wstrząsająca, szczególnie, że poprzedzona jest długimi wyliczeniami imion i nazwisk Polaków pochodzenia nieżydowskiego, którzy zginęli lub zostali wywiezieni do pracy przymusowej, a także tych, którzy musieli się ukrywać i którzy działali w nauczycielskich organizacjach konspiracyjnych. Najwyraźniej Żydzi nie mieli imion i nazwisk, lub ich imiona i nazwiska stają się istotne tylko w tym wypadku, gdy dotyczą już bezpośrednio losów polskich i to tych «chwalebnych» – wtedy, gdy udziela się im pomocy. Dwa razy więcej informacji niż o Holocauście znajdziemy więc o «wielu Polakach, którzy z narażeniem życia starali się pomagać zamkniętym w getcie Żydom»”.
Gostynińscy Żydzi byli mieszkańcami i współgospodarzami naszego miasta. Mówienie o nich jest mówieniem o naszej wspólnej historii. To nie byli „obcy” i „jacyś tam Żydzi”, to byli gostyninianie. Czy zatem będziemy o nich pamiętać?
